Saçkıran (Alopesi Areata) Nedir, Neden Olur ve Kimlerde Görülür

Saçkıran, tıptaki ismiyle alopesi areata (alopecia areata) saç, sakal, kaş ve kirpik gibi bölgelerde çok kısa sürede dökülmelerin görüldüğü çoğunlukla geçici ve iz bırakmayan bir hastalıktır.

Saçta meydana geldiğinde yuvarlak veya oval şekillerde dökülmeler görülmektedir. Bu dökülmeler dışarıdan bakıldığında net bir şekilde görülür. Süreç sonrasında dökülmelerin görüldüğü bölgelerde tekrar saç çıkar. Saçkıran çoğunlukla genç okul dönemindeki insanlarda görülür. Saçkıran durumuyla karşılaşan insanların %70’i 40 yaşından küçüktür. Cinsiyet ayırımı olmaksızın herkeste olabilen saçkıran genellikle erkeklerde görülmektedir.

Saçkıran (Alopecia Areata) Neden Olur?

Saçkıran hastalığının oluşmasında rol oynayan nedenler net bir şekilde bilinmemektedir. Otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün hastalıklar vücudun hücre ve dokuları yabancı olarak algılaması ve bağışıklık sisteminin hücre ve dokulara saldırıya geçmesi ile oluşur. Saçkıran hastalığı da bağışıklık sisteminin saç köklerine saldırması doğrultusunda saçın uzamasının durması ve saçın dökülmesine sebep olur.

Bilimsel çalışmalara bakıldığında uzmanlar saçkıranın %10-20 oranında genetik (ırsi) olduğunu belirtmektedir bazı yayınlara göre bu oran %51.6’ya kadar çıkmaktadır. Çocuklarda görülme olasılığı ise %20’dir. Saçkıran hastalığı ile karşılaşan bir bireyin çocuğunda hiç saçkıran görülmeyen birinin çocuğuna göre görülme olasılığı daha yüksektir.  Saçkıran ile beraber bazen tırnaklarda etkilenebilir.

Alopesi areata yazımızın başında da değinildiği üzere neden oluştuğu bilinmeyen otoimmün bir hastalık olup, tedavi yaklaşımları hastalığın kendisini tam olarak tedavi edemez. Öncelikle birey stres dolayısıyla bu durumla karşı karşıya kaldıysa stresi ortadan kaldırmalıdır. Günümüzde uygulanan tedavi yöntemleri mevcut durumu kontrol etmeye yönelik uygulanmaktadır.

Saçkıranın Tarihçesi

Tarihte “Alopesi” ifadesi ilk defa Hipokrat tarafından kullanılmıştır. Hastalığın tanımlanması ise M.Ö 1500-2500’lü yıllara dayanmaktadır. İlk defa Romalı hekim ve bilim adamı Aulus Cornelius Celsus saç ve sakalda belli bir formda olmayan ve başın arka tarafında başlayarak kulak bölgesine doğru yayılan iki tip dökülme tanımlamasında bulunmuştur.

Geçmişte bir çok isim ile anılan hastalık 1763 yılında Sauvage tarafından kullanılan alopesi areata ismiyle günümüze kadar devam etmiştir.

Alopesi Areata Görülme Sıklığı Nedir?

Dünya üzerinde sık görülen bir hastalıktır. %0,1 – 0,2 oranında görülen saçkıranın yaşam boyunca gelişme riski ise %1,7 oranındadır. Kadın, erkek, ırk, coğrafik bölge, yaş ve etnik köken ayırımı olmaksızın herkeste görülebilir. Fakat saçkıran çoğunlukla genç yaştaki erişkinlerde (30’lu yaşlardan önce) meydana gelmektedir. Her yaşta başlayabilen saçkıran 20’li ve 40’lı yaşlarda pik yapar. Genel olarak nüksetme ihtimali %50 oranındadır.

Dökülmeye Göre Saçkıran ve Tanısı

1. Plak Tip: En çok görülen, dairesel ve oval dökülmelerin olduğu tip.
2. Ofiyazis Tip: Saçkıranın bir alt bölümüdür. Bu durum başın arka bölümünde yılan benzeri simetrik saç dökülmesi ile karakterizedir. Bazı hastalarda başın kenarlarında da görülebilmektedir.
3. Ofiyazis İnversus (Sisaipho) Tip: Saç sınırlanırının korunup, merkezinin döküldüğü tiptir.
4. Retiküler tip: Retiküler tarzda (ağ şeklinde) dökülmeler mevcuttur.
5. Diffüz tip: Tüm saçlı deri üzerinde mevcut saç yoğunluğunda azalma görülen tip.
6. Madarosis: Kafl ve kirpiklerin birlikte dökülmesi.
7. Alopesi totalis: Tüm saçlı deri, sakal, bıyık, kafl ve kirpik dökülmeleri.
8. Alopesi Universalis: Tüm saç ve vücut kıllarındaki dökülmeleri tanımlar.

Tipik bir hastalık olan saçkıran çoğunlukla hasta yada yakınları tarafından anlaşılabilir. Ancak net teşhis için doktorunuza başvurduğunuzda fiziki bir muayene yeterli olmaktadır.

Saçkıran (Alopesi Areata) İçin Hangi Doktora Gidilir?

Saçkıran sorunu ile karşılaşan hastalar cildiye yani dermatoloji uzmanlarına başvurmalıdır. Doktor yapacağı fiziki muayene sonucunda ihtiyaç duyarsa saçları mikroskop altında inceleyerek teşhisi netleştirebilmektedir.

Saçkıran Belirtileri Nelerdir?

Saçkıran tüm yazımızda çokça belirttiğimiz gibi saçlı deride veya nadiren de olsa tüm vücutta bulunan kılların dökülmesi ile kendini belli eden bir hastalıktır. Saçkıranın ortaya çıktığı alanlarda ki cilt sağlığını kaybetmez ve herhangi bir iltihabi durum görülmez.

Dökülmeler genellikle başta meydana gelir. Fakat nadiren de olsa sakal, bıyık, kirpik, kaş, koltuk altı ve kasık tüyleri gibi bölgelerde saçkırandan etkilenebilir. Tırnak yapısında da kalite kaybı gözlemlenebilir. Saçkıranın klinik görüntüsü hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Hastalık süreci veya gidişatı tam olarak öngörülemez, bazen kronikleşebilmektedir.

Hastalığın mevcut olduğu dönemde kendi kendine iyileşme görülebilir veya tam aksine çoğalma söz konusu olabilir. Dökülme görülen alanlarda tekrar çıkan saçın rengi beyaz (pigmentsiz) olabilir.

Saçkıran Hakkında Sık Sorulan Sorular

Saçkıran bulaşıcı mıdır, nasıl bulaşır?
Saçkıran bulaşıcı bir hastalık değildir. Kişiden kişiye yada kişinin saçkıranlı bölgesinden bir başka bölgesine bulaşma söz konusu olmaz.

Saçkıran ne kadar sürede geçer?
Saçkıran kişiden kişiye değişiklik gösteren karakterize bir hastalıktır. Özellikle oluşumunda rol oynayan stresin ortadan kaldırılması ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi ile beraber olabildiğince hızlı iyileşebilir.

Saçkıran nasıl anlaşılır?
Saçkıranın tek belirtisi saçlı deride meydana gelen ve çoğunlukla dairesel yada oval olan saç dökülmeleridir. Bu dökülmeler bazen tek bir yerde olabileceği gibi bazen dağınık birkaç bölgede de dökülme olabilir.

Referanslar
Serdaroğlu S, Gürkan A. Alopesi areata. İçinde: Tüzün Y, Serdaroğlu S, Erdem C, Özpoyraz M, Önder M, Öztürkcan S, editörler. Dermatolojide tedavi. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2010: 58-62

Wasserman D, Guzman-Sanchez DA, Scott K, McMichael A. Alopecia areata. Int J Dermatol 2007; 46: 121-131.

https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_9915/60-65.pdf